De Strubben – Kniphorstbos

LANDSCHAP

Schipborgse diepDe KymmelsbergDe Strubben – Kniphorstbos

De Strubben Kniphorstbos

In 2000 is het gebied De Strubben Kniphorstbos aangewezen als het grootste archeologische monument van Nederland. Dat is niet voor niets, al duizenden jaren lang wonen er mensen in het gebied. Ze hebben vele sporen achtergelaten die nog goed zijn te zien in het landschap; hunebedden, grafheuvels, een galgenberg, bomkraters, karrensporen en meer. Het is als het ware een openluchtmuseum.

Het verhaal

Het gebied de Strubben Kniphorstbos bevindt zich tussen de Drentse dorpen Anloo en Schipborg. Het bestrijkt een oppervlak van ruim 377 hectare, dat in hoofdzaak in gebruik is als natuurgebied en landbouwgrond. Het gebied is al duizenden jaren bewoond. Dat heeft er toe geleid dat het gebied  maar liefst 42 archeologisch waardevolle plekken heeft, waarvan er 14 wettelijk beschermd. De hunebedden en de vele grafheuvels vallen direct op maar er zijn ook minder opvallende plekken zoals sporen van prehistorische jachtkampen, nederzettingspatronen, akkercomplexen, oude wegen en oude begraafplaatsen.


Hunebed D8 ligt midden in het gebied. Naast dit hunebed liggen in een open terrein nog twee locaties waar hunebedden hebben gelegen. Op die open vlakte liggen ook nog enkele grafheuvels en oude karrensporen.

Een reis door de tijd

Dwars door het gebied loopt de oude verbindingsweg tussen Coevorden en Groningen. Al in de prehistorie liepen de mensen langs deze route. Het traject ervan werd bepaald door het landschap, het was immers goed reizen over de hoge zandrug (de Hondsrug) die  kilometerslang door het Drentse landschap slingert.

Door de eeuwen heen verschoof de weg een aantal keren van plaats. In de prehistorie liep de weg daar waar de grafheuvels nu nog langs een denkbeeldige lijn over het terrein verspreid liggen. Langs deze route liggen ook sporen van wegen uit latere tijd. Ze zijn te herkennen als geulen en rillen in het terrein: hier hebben de wielen van talloze karren en wagens eeuwenlang hun sporen door het zand getrokken.

In latere tijden werden de routes ook gebruikt door koetsiers. De koetsiers gingen liever naast de weg rijden dan dat ze de gaten dichten, zo verlengde de route zich in de loop der eeuwen en ontstonden er uiteindelijk brede bundels van karrensporen. Bedenk dat als je nu over deze oude zandpaden gaat eens wie hier wel niet allemaal langs zijn gekomen, duizenden jaren lang.


Oude karrensporen in de Strubben Kniphorstbos

Grafheuvels

De vele grote en kleine grafheuvels maken duidelijk dat de bewoners van het gebied hun doden eeuwenlang nabij de oude hoofdroute hebben begraven. Het is niet duidelijk waarom zij dat juist daar deden. Was het uit religieuze motieven, bijvoorbeeld omdat de doden langs de weg dan naar hiet hiernamaals konden reizen, of werd er met de aanleg van een grafmonument een territorium afgebakend? Deze laatste optie is niet zo gek als het lijkt. De graven zijn nu weliswaar vrij onopvallend, maar dat was in de prehistorie wel anders. In de tijd dat deze werden gebouwd en gebruikt lagen ze in open terrein en fungeerden al van verre als een herkenningspunt. Door opgravingen weten we bovendien dat sommige heuvels oorspronkeliijk waren bedekt met keien, en/of er een krans van palen omheen stond.

Er zijn nog ongeveer 50 grafheuvels over in het terrein. De heuvels die geisoleerd in het terrein liggen zijn meestal het oudst (tussen de 2850 en 2000 v. Chr.). De jongere heuvels zijn kleiner en liggen vaak in groepjes bij elkaar.


Overal in het gebied kom je grafheuvels tegen, soms geisoleerd en soms in groepjes, soms groot en soms klein.


Een van de vele grafheuvels in het gebied


Grafheuvels met een bijzondere groeivorm van eiken, de zogenaamde strubben.

Galgenberg

In latere tijden, vanaf de middeleeuwen tot ongeveer 1800, is een prehistorische grafheuvel gebruikt als galgenberg. Op de heuvel stond een galg waar ter dood veroordeelden werden opgehangen. Meestal gebeurde dat op een plek waar de grens gesitueerd was tussen meerdere marken (de vroegere dorpen). De dode werd opgehangen op zo’n plek om andere criminelen af te schrikken.


De galgenberg is een prehistorische grafheuvel die later in gebruik is genomen als een plek waar terdoor veroordeelden werden ogehangen. De galg is nu verdwenen, er rest slechts een steen ter nagedachtenis.


De steen bovenop de galgenberg die de plek markeert.

Strubben

De naam strubben komt van een groeitype van oude eiken. Eeuwenlang zijn de eiken in het gebied gekapt. Daar waar een eik heeft gestaan komen vanuit het wortelsysteem nieuwe takken omhoog. Die groeien als het ware om de plek heen waar ooit de hoofdstam heeft gestaan. Je krijgt daardoor een mooi cirkelvormig patroon van takken die later uitgroeien tot heuse boomstammen. Dit noemen we strubben. Er zijn op het terrein hele mooie voorbeelden te zien.


Strubben van eiken


Veenpluis in het gebied

Grafheuvels, strubben en oude karrensporen.

Dit artikel is overgenomen uit Hunebednieuwscafé
https://www.hunebednieuwscafe.nl/2018/01/strubben-kniphorstbos-grootste-archeologische-monument-nederland/?cn-reloaded=1

Informatieve website over Schipborg door de jaren heen