LANDSCHAP
Schipborgse diep	De Kymmelsberg	De Strubben – Kniphorstbos

Schipborgse Diep

Nationaal Park De Drentsche Aa, een prachtig bewaarde beek

Het dal van de Drentsche Aa gebied is grotendeels gevormd door smeltwater aan het eind van de voorlaatste ijstijd, het Saalien, 200.000-130.000 jaar geleden. Grote gletsjers schoven vanuit Scandinavië over Noord-Nederland en deze vervormden het landschap. Wat achter bleef was een groot keileemplateau vol zwerfstenen, doorsneden door metersdiepe smeltwatergeulen, waaronder die van de huidige Drentsche Aa.

Nergens in Nederland vind je een beek zo compleet bewaard als de Drentsche Aa. Kronkelend haar weg zoekend door het landschap, zoals zij dat al eeuwen en eeuwen gedaan heeft. In dit uitzonderlijk gaaf gebleven landschap creëerden boeren gedurende duizenden jaren een grote rijkdom aan natuur-rijke landbouwgrond. De Drentsche Aa vormt de ruggengraat van het Nationaal Park Drentsche Aa.

Geen Drentsche Aa in Drenthe

De Drentsche Aa bestaat eigenlijk niet… Nou ja, een klein stukje in Groningen heet zo. Met De Drentsche Aa wordt het hele bekensysteem bedoeld. Alle beken dragen lokaal een eigen naam. Ze zijn genoemd naar het dichtstbijzijnde dorp of veld. In Drenthe wordt een beek nooit beek genoemd maar ze heten ruimsloot, loopje, diepje, stroom, laak of aa.

Het Drentsche Aa gebied stond regelmatig op de lijst als potentieel Nationaal Park. Het gebied heeft echter binnen haar grenzen 21 dorpen en gehuchten en bestaat voor meer dan de helft uit landbouwgrond. Hierdoor was zo’n Nationaal Park in traditionele zin (voornamelijk natuurgebied) geen optie. Zo ontstond het plan voor een bijzonder Nationaal Park: het ‘Nationaal beek- en esdorpenlandschap Drentsche Aa’ dat de eigen sfeer en identiteit heeft kunnen behouden. Vanaf 2007 is deze werkwijze ‘uitgeklapt’ naar het totale Drentsche Aa gebied. Zie ook: drentscheaa.nl

Dankzij 21 meter hoogteverschil wil het water wel stromen. De waterscheiding aan de oostkant is de Hondsrug; aan de west- en zuidkant ligt die bij Hooghalen en Schoonloo. Het hele stroomgebied is zo’n 30.000 hectare groot.

Scheepvaart van de stad Groningen naar Drenthe vond al plaats vanaf de middeleeuwen. In die tijd voeren schepen al regelmatig de Drentsche Aa op tot de ‘Borckerbrugge’ bij Schipborg. Vroeger waren er twee dorpen in Drenthe die ‘Borck’ heetten: Westerbork en het Borck dat per schip bereikbaar was; Schipborg. Tot in de achttiende eeuw voeren er ook beurtschepen tussen Groningen en Schipborg. 

Het Schipborgsche Diep stroomt, vanaf de plek waar het Anlooërdiepje in het Oudemolensche Diep uitkomt, naar het noorden in een grillig meanderend patroon dat ooit door de schilder Evert Musch vanaf de Kymmelsberg zo prachtig is geschilderd. Deze Kymmelsberg is nog betrekkelijk jong. 

Schipborgse Diep

In de zeventiende eeuw liepen hier de verbindingswegen van Duitsland naar Amsterdam en van Coevorden naar Groningen. De restanten van de karrensporen zijn nog altijd waarneembaar. Door het uitwaaieren van de karrensporen op de droge en zanderige grond ontstonden er, door de wind opgeworpen, stuifzandheuvels. De Kymmelsberg was daarvan de hoogste, gelegen net op de overgang tussen de es van Schipborg en het beekdal van het
Schipborgsche Diep. De voorde in het Schipborgsche Diep was belangrijk voor de verbindingen in Drenthe, o.a. die van Rolde naar Zuidlaren via Eext, Anloo en Schipborg. Gecombineerd met de scheepvaart was Schipborg dus een belangrijk verkeersknooppunt. 

Aan de rand van de ‘Borckerbrugge’ staat tegenwoordig restaurant
partycentrum “de Drentsche Aa”.  Veel wandelaars, maar ook fietsers, kennen het terras met uitzicht over het stroomdal van het Schipborgsche Diep.