HISTORIE
Historisch perspectief	Ontstaan	De Middeleeuwen	Opkomst landbezit	Marke van Bork
Haardstedengeld	Bewoners vanaf 1650	Ruilverkaveling	Oude kaarten	Bijlagen

Noemt men ook nu nog Schipborg een mooi dorp, toch heeft het in de loop van de tijd veel aan schoonheid ingeboet. Het is uiteindelijk een dorp geworden van 12 hoeves naar een dorp van ongeveer 800 inwoners.

Als men naar Schipborg rijdt van Gasteren of Anloo, dan wordt het oog geboeid door de ligging van de Kymmelsberg aan de rechterkant en door de ligging van de lage weilanden, langs de kronkelige Drentsche Aa, hier het “Schipborgerdiepje,” aan de linkerkant.

Verdwenen zijn de oude karakteristieke hofsteden met hun omheiningen en de typische omwalling van de kleine stukken bouwland met beplantingen van laag dicht hout en opgaande eiken , de zg. Drentse wallen, die het wilg beschermden. Ook zijn verdwenen de uitgestrekte heidevelden en de daarop grazende schapen.
Eveneens is de verbreding van de brink, die vroeger een langgerekte verbreding vormde in de zandweg van Anloo naar Zuidlaren verdwenen.
Feitelijk is in het Schipborg van nu de oudheid niet meer waar te nemen. Het is nu een modern forensendorp geworden.

Het Ontstaan
De Hondsrug was tot voor een paar duizend jaar geheel bedekt met een woud van eiken-linden en iepen.
Omstreeks die tijd ging de mens voor het eerst landbouw bedrijven om zich dan vrijwel blijvend te vestigen in een gebied.
Vanaf ongeveer 4000 jaar voor Chr. maakten zij plaatselijk zeer kleine open plekken in het bos, door het omhakken van bomen. Hier lagen kleine akkertjes waar gerst en primitieve graansoorten werden geteeld. Buiten deze open plekken bleef het dichte woud intact.

Mogelijk eerste vorm van boerderij.

De boerderijen, (zie foto) akkers en weidegebieden veranderden regelmatig van plaats. De bodemvruchtbaarheid nam snel af. De akkers werden verlaten en even verderop werd het bos opnieuw ontgonnen.
Het nog zichtbare restant van deze “Trechterbeker” boeren ( 3400-2800 v. Chr.) is hun begraafplaats, het hunebed. Vermoedelijk beschikte iedere boerengemeenschap over een of enkele bijeen gelegen hunebedden.
In de 18^e en 19′ eeuw werden deze veld keien en andere veldkeien gebruikt om verhardingen van te maken. Desnoods met behulp van buskruit werden de stenen gespleten of verpulverd.

Zo tussen 120 – 500 v. Chr. werden de doden verbrand en vervolgens al of niet in een urn begrafenis een kleine heuvel met er omheen een greppel.
Aan de hand van de hunebedden en Grafheuvels kunnen we het ontstaan van Schipborg ongeveer in kaart brengen. (zie afbeelding kaart omgeving Schipborg.)

De urnenvelden van de late bronstijd en de ijzertijd en de brandheuvels van de late ijzertijd werden vrijwel allemaal op hoge punten in het landschap gelegd.
Direct ten zuiden van de es van Schipborg is het bezaaid met grafheuvels.
Ook de twee grafheuvelgroepen meer oostelijk en twee losse grafheuvels bij de schietbaan liggen op hogere ruggen. De groep ten noorden van het Boekweitenveentje lag op het hoogste punt van de hondsrug in deze buurt.
Een bijzondere grafheuvel is wel bij de Galgenberg. Ligt ongeveer op het kruispunt van het fietspad Zuidlaren-Anloo en het fietspad Schipborg-Annen . even ten NW van het hunebed (D8) in het Kniphorstbos. Of er op deze Galgenberg ooit een galg heeft bestaan is niet bekend.
Deze Galgenberg was later bekend als markegrens voor o.a. de marken van Schipborg, Annen en Zuidlaren.
Rond het begin van de jaartelling moet er een nederzetting langs de Drentsche Aa zijn geweest. Deze nederzetting strekte zich uit langs de Drentsche Aa ten zuiden van het huidige dorp Schipborg. Nederzettingssporen uit de 7^e en 8^e eeuw zijn hiervan blootgelegd.
De meeste overblijfselen zijn uit de préhistorie zijn ongetwijfeld Hunebed D7 bij Schipborg en hunebed D8 in het Kniphorstbos.

D7, de Strubben/Kniphorstbos bij Anloo
Een wat anoniem hunebed, verscholen in de bossen boven Anloo. Ook niet zo makkelijk te vinden. Vanaf de weg Schipborg – Anloo tegenover het landgoed Schipborg linksaf een doodlopend zandpad in, en dan maar zoeken in bos en heide van het Kniphorstbos.  Geen pijlen of bordjes, niets. Sla direct rechtsaf en loop iets verder door dan je van plan was, et voilà!: Het meest afgelegen hunebed in Drenthe. Niet groot en niet klein: 4 dekstenen. Van de derde deksteen ligt een groot fragment in het graf. De 8 zij- en de 2 sluitstenen zitten voor het grootste deel onder het zand. Daardoor oogt het hunebed wat laag. De twee keien aan de zuidkant zijn waarschijnlijk de poortstenen geweest. Er zijn geen wegwijzers of andere voorzieningen voor bezoekers. Wel staat er een bordje met wat algemene informatie over hunebedden.

Dit hele bovengenoemd gebied kennen we nu als Strubben¹
Naast de essen waren er soms ook nog kleine kampen, deze zijn apart ontgonnen. Zo,n kleine boskamp is de “Voskamp” ten noorden van de es van Schipborg. Vele Drentse akkers waren herkenbaar aan hun veldnamen. Zoals, Voskamp, Broek, Vledder etc. deze namen zijn eeuwen in stand gebleven. Meestal alleen verdwenen door een ruilverkaveling of samenvoeging van akkers.

De Hondsrug was al vroeg in de prehistorie een van de weinige mogelijkheden om met droge voeten vanaf het zuiden tot ver in het noorden van Nederland en Duitsland te komen. Bij zo’n route moeten we denken aan voetpaden of willekeurige karrensporen.
Het is aannemelijk dat de ligging van een route een rol heeft gespeeld bij het opwerpen van grafheuvels. Aan de hand van de grafmonumenten ( en nederzettingen) betekent, dat deze route al ruim 5000 jaar geleden aanwezig was. Deze route is daarna tot in de 18^e eeuw aanwezig geweest.
De reizigers, die eeuwenlang gebruik maakten van deze route, hebben hun stempel gedrukt op het landschap. Ondermeer kunnen we de karrensporen nu nog terugvinden in de Strubben. Er was een hoofdstroom uit het zuiden, welke zich ten noorden van het Kniphorstbos afsplitste richting Schipborg. Het was in wezen de hoofdverbinding tussen Coevorden en Groningen.
Pas als de “oude Zuidlaarderweg” als doorgaande verbinding gaat functioneren komt er definitief verandering in.
We kunnen er redelijk zeker vanuit gaan, dat Schipborg is ontstaan aan de oostkant van de es richting N34 en Kniphorstbos.

Börckermeer.
Ten Oosten van de N34 heeft tot ca 1900 een meer gelegen, het Börckermeer. Deze is omstreeks 1900 afgewaterd en veranderd in landbouwgrond (zie topografie willekeur).
Dit meer werd bij de vroegste bewoning vrij zeker gebruikt voor drinkwater voor mens en dier.

Börckerholt.
Als we van de oude Zuidlaarderweg naar de Schipborger es lopen, langs de holle Drift, komen we door het Börckerholt, althans wat er van over is, want de hoge eiken zijn er al lang verdwenen. Het zandpad, Holle Drift, werd bij de markescheiding in 1849 precies op de grens van strubben en holt aangelegd. Bosje ook bekend bij ouderen als Van Bergens “bossie” Een historische grens, want voor strubben en holt golden andere gebruiksregels.
De archieven van de marke Schipborg maken duidelijk dat de exploitatie van het holt altijd voor problemen heeft gezorgd. Een Börcker willekeur² uit 1551 vaardigt strenge maatregelen uit. Een boete van tweemaal 15 mark voor ieder ongeoorloofd uit het holt gekapte eikenboom. Plus het opnieuw planten van een nieuwe eikenboom. Iedere markelid was verplicht ieder jaar 4 jong eikentelgen te planten. Ieder markelid had dan ook bij zijn boerderij een “Telgenkamp”. Het woord zegt het al een kampje grond waar kleine eiken gekweekt werden om later in het “holt”te planten.
De scheper was ten strengste verboden zijn schapen onderweg naar het veld in het holt te laten grazen. Er was dus blijkbaar een chronisch tekort aan goede eikenbomen voor het bouwen van boerderijen en ander gebruikshout. En eikenhout immers groeit langzaam.

De Es.
De es zoals we deze nu kennen is in de loop van enkele eeuwen bijna niet veranderd. (zie voorblad anno 2007 en kadastertekening van 1819). Deze es zal ongeveer in 900 na Chr. in de loop van enige eeuwen zijn ontstaan.

---

 ¹Strubben = kreupelhout- en hakhout. In Drenthe werd met het woord “strubben”vaak aangeduid de bosjes van dergelijk laag groeiend houtgewas, meestal eikenhout.

² Keur of willekeur = rechtsregel welke door de leden van een gemeenschap (dorp,stad, boermarke, etstoel) werd vastgesteld.
De uitdrukking “willekeur breekt recht”betekent dat het door de gemeenschap vastgesteld recht boven het landtrecht gaa